Ngày 4

Luật pháp thời xưa

"Luật pháp Môi-se dạy: Các ngươi có nghe lời phán rằng: Mắt đền mắt, răng đền răng." (c. #38)

Câu hỏi suy ngẫm: Luật "Mắt đền mắt, răng đền răng" mang những đặc điểm nào? Mục đích của luật này là gì? Luật này có phản ánh toàn thể quan niệm đạo đức của Cựu Ước không? Xin giải thích.

Trong Tân Ước, rất ít đoạn sách nào mang tính chất đạo đức Cơ Đốc cho bằng đoạn này, nó nói lên đặc điểm đạo đức của đời sống Cơ Đốc cùng hành vi của người Cơ Đốc khiến họ khác hẳn người đời.

Chúa Giê-xu khởi sự bằng cách trích dẫn những luật lệ cổ nhất: mắt đền mắt, răng đền răng. Luật ấy gọi là Lex Talionis, đó là luật trả thù, trả báo. Luật đó đã thành một phần nhỏ của đạo đức Cựu Ước. Trong Cựu Ước, luật ấy được đề cập đến trong Xuất Ê-díp-tô Ký 21:23-25; Lê-vi Ký 24:19-20; Phục-truyền Luật-lệ Ký 19:21. Những luật này thường được viện dẫn giữa vòng những luật không thương xót, man rợ, khát máu; nhưng trước khi chỉ trích Cựu Ước ta cần chú ý vài điều.

1. Lex Talionis, luật trả thù, không phải là một luật khát máu và man rợ, mà là khởi đầu sự thương xót. Mục đích nguyên thủy là để hạn chế sự báo thù. Trong những ngày thái cổ, mối tử thù và cừu địch là đặc điểm của xã hội bộ lạc. Nếu một người ở bộ lạc này làm hại một người ở bộ lạc khác, toàn thể dân chúng của bộ lạc có người bị hại xông ra báo thù toàn thể bộ lạc có người gây hấn, sự báo thù họ mong muốn là giết chết kẻ thù. Vì thế, luật này có ý hạn chế việc báo thù. Luật qui định chỉ người gây thương tích mới bị hình phạt và không được thái quá mà chỉ tương đương với sự thiệt hại người đã gây ra thôi. Như vậy, đặt trong bối cảnh lịch sử của nó, đây không phải là luật man rợ mà là luật của sự nhân từ.

2. Luật này cũng không cho phép cá nhân thi hành sự báo thù mà qui định quan án trong toà phải ấn định hình phạt và khoản phạt (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:18). Luật này không cho cá nhân quyền tự trả thù, dù chỉ là một cái tát. Luật luôn cũng là một hướng dẫn cho quan án trong việc định khoảng phạt kẻ có bất cứ hành động bất công hay vũ phu nào.

3. Luật này không bao giờ - ít nhất trong một xã hội bán khai - được thực hiện theo trực nghĩa. Nếu một người gây thương tổn cho người khác thì phải chịu trách nhiệm về năm điều kiện: về thương tích, đau đớn, chữa lành, mất thì giờ, mất phẩm giá. Về sự tổn hại (thương tích) thì dùng người nô lệ bán tại thị trường làm tiêu chuẩn. Một người nô let trước khi bị thương tích bao nhiêu, sau khi bị thương tích giá bao nhiêu, người gây nên thương tích phải bồi thường theo giá sai biệt đó. Về sự đau đớn, người ta ước định với bao nhiêu tiền thì một người chấp nhận chịu đựng đau đớn về thương tích gây nên và người chịu trách nhiệm về vết thương phải trả số tiền đó. Về sự chữa lành, người gây thương tích phải trả mọi phí tổn thuốc men cần thiết cho đến chừng lành hẳn. Về sự mất thì giờ thì phải trả đúng với số tiên lương người ấy bị thiệt trong suốt thời gian không làm việc được. Nếu người bị thương có lương cao trước đấy, sau vì vết thương mà phải làm một việc ít lương hơn thì cũng phải được bồi thường. Về sự mất phẩm giá người gây nên thương tích phải trả những phí tổn cho sự hạ nhục và mất thanh danh do vết thương đã gây nên. Loại bồi thường mà luật Lex Talionis thiết định rất là tân tiến.

4. Điều cần nhớ hơn cả là luật Lex Talionis không là toàn thể đạo đức của Cựu Ước. Trong Cựu Ước có những nét chấm phá của lòng thương xót "Chớ toan báo thù, chớ giữ sự báo thùcùng con cháu dân sự mình" (Lê-vi Ký 19:18), "nếu kẻ thù con có đói hãy cho ăn, có khát hãy cho nó uống" (Châm-ngôn 25:21) "Chớ nên nói, tôi sẽ làm cho hắn như hắn đã làm cho tôi" (Châm-ngôn 24:29). "Nó khá đưa má cho kẻ vả, khá chịu đầy nhuốc nha" (Ca-thương 3:30). Như vậy, trong Cựu Ước có dư dật lòng thương xót.

Thật ra đây là luật của sự thương xót dành riêng cho quan án chứ không phải cho cá nhân và không bao giờ luật này được thi hành theo trực nghĩa, nhưng luôn luôn mang âm hưởng của lòng thương xót. Dầu vậy, Chúa Giê-xu đã xóa bỏ nguyên tắc của luật đó vì sự báo thù dù có được hạn chế và kiểm soát kỹ đến đâu cũng không có chỗ đứng trong đơI sống Cơ Đốc.

Lạy Chúa, trong ơn thương xót của Ngài, xin giúp con không bao giờ mang ý báo thù dù là ý tưởng nhỏ trong trí con.